🏔 हिमालयाची सावली👤

प्रा. वसंत कानेटकर लिखित हिमालयाची सावली हे नाटक नुकतंच पाहिलं. 1972 साली रंगमंचावर पुन्हा नव्याने सादर झालेल्या या नाटकातून डॉ. श्रीराम लागू, शांता जोग आणि अशोक सराफ यांनी महत्वाच्या भूमिका साकारल्या होत्या..



ह्या नाटकाला पुन्हा एकदा 2019 साली नव्याने उजाळा मिळाला. राजेश देशपांडे यांनी या नाटकाचे दिग्दर्शन केलं आहे. 29 सप्टेंबर रोजी नाशिक येथे या नाटकाचा शुभारंभाचा प्रयोग पार पडला. महत्वाची बाब अशी की आपल्या सर्वांचे अत्यंत लाडके अभिनेते शरद पोंक्षे जी यांनी या नाटकातून रंगभूमीवर पुन्हा एकदा दमदार पदार्पण केलं आहे. त्याआधी काही महिने ते अत्यंत दुर्धर अशा कॅन्सर या आजाराशी लढत होते. त्यामुळे गेले काही महिने रंगभूमी तसेच सिनेसृष्टीपासून दूर होते. पण त्यांनी त्यांची ही निकराची झुंज यशस्वी करून पुन्हा एका नव्या रोलमधून ते रंगमंचावर आरूढ होऊन प्रेक्षकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवत आहेत. शरद पोंक्षे यांना काही महिने ब-याच त्रासाला सामोरं जावं लागलं पण पुन्हा त्याच जिद्दीने व निश्चयाने खचून न जाता कॅन्सर आजारावर मात केली. स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचा आदर्श समोर ठेऊन त्यांनी या आजाराला अक्षरशः धुडकावून लावले. फिनिक्स पक्षाप्रमाणे नवीन जन्म घेऊन आता यापुढील अनेक वर्षे न थांबता सतत रंगभूमीवर कार्यरत राहण्याची शपथच जणू त्यांनी घेतलीय.



या नाटकात शरद पोंक्षे जी यांनी नानासाहेब यांची भूमिका साकारलीय. नानासाहेब हे समाजकार्य आणि त्यांच्या आश्रमाच्या कार्यात इतके व्यग्र आणि व्यस्त आहेत की त्यांनी कुटुंब आणि संसाराचा जवळजवळ त्यागच केला आहे. आपला संसार हे ते फक्त कर्तव्य म्हणून बजावत आहेत. संसाराच्या रहाटगाडग्यात ते इतके विरागी आणि त्यागी आहेत. चरितार्थातून मिळणाऱ्या अर्थाचा म्हणजेच पैशाचा सुद्धा ते समाजकार्य आणि त्यांच्या आश्रमासाठीच वापरताना दिसतात. या व्यतिरिक्त नाटकात विघ्नेश जोशी, कपिल रेडेकर, ओंकार कर्वे, कृष्णा राजशेखर, प्रकाश साबळे, मकरंद नवघरे, पंकज खामकर, ऋतुजा चिपाडे यांच्याही सहाय्यक पण महत्वपूर्ण अशा भूमिका त्या त्या पात्राने बजावल्या आहेत.



शरद पोंक्षे जी तर रंगभूमीचे स्टारच आहेत पण हे नाटक त्यांच्या जोडीने रंगवण्यात जर कोणाचा सिंहाचा वाटा असेल तर नाटकातील नायिका म्हणजेच नानासाहेब यांच्या सहचारिणी "बयो" अर्थातच अभिनेत्री श्रुजा प्रभुदेसाई.. त्यांचं करावं तेवढं कौतुक थोडंच आहे. किती उत्तम अभिनय आणि सादरीकरण केलंय त्यांनी. प्रत्येक वेळी आपल्या जबरदस्त एंट्रीने तसेच प्रसंगी विनोदी, रागीट आणि करूण अभिनयाने टाळ्या मिळवणारी तसेच आपल्या पुढील एंट्री पर्यंत प्रेक्षकांना वाट बघायला लावणारी ही "बयो". समाजकार्याचे महत्व व कौटुंबिक जबाबदा-यांचे भान यातील सुवर्णमध्य साधणारा दुवा म्हणजे बयो.. "आधी चरितार्थ मग परमार्थ" अशा तत्वांची ती आणि समाजकार्याला वाहून घेतलेल्या आपल्या पतीमुळे कुटुंबाची पाठराखीण झालेली. बिकट परिस्थितीत सुद्धा आपल्या कुटुंबावर कुठल्याही प्रकारची आच न येऊ देणारी आणि त्यात सुद्धा त्यांच्या सर्व मूलभूत गरजा भागवणारी. पण परिस्थिती सुधारली म्हणून हरखून न जाता आपल्या हलाखीत काढलेल्या दिवसांचे मनोमन भान असलेली.. आहे म्हणून उधळू नये आणि नाही म्हणून कोणापुढे हात पसरू नये अशा स्वभावाची. पुण्यात राहत असून सुद्धा कोकणी भाषा तोंडी असलेली, आपल्या हजरजबाबी तसेच विनोदी बुद्धीने प्रेक्षकांना हसायला भाग पाडणारी ही बयो.. विमा हा आपल्या जीवनातील आकस्मिक संभाव्य धोक्याची पूर्तता करण्यासाठी आपण काढतो त्या विम्याकडे आजकालच्या युगातली जनता नफा कमावण्याच्या दृष्टीने बघत असते. पण तो विमा स्वतःच्या नावावर असून सुद्धा त्यातून स्वतःच्या गरजा पूर्ण होणारेत आणि त्या पैशाची आत्यंतिक निकड असून सुद्धा फक्त पतीची मर्जी संभाळण्यापोटी बयो हे पैसे आश्रमाला दान करते. आजन्म ब्रह्मचर्य की गृहस्थाश्रम या समस्येत अडकलेल्या भावी जावयाला आपल्या पतीच्या विरोधात जाऊन मुलीच्या संसार सुखाकरिता लग्नासाठी उद्युक्त करते आणि या गर्तेतून त्याला सोडवते ती ही "बयो".. बयो शब्दाचा आत्ताच्या व्यावहारिक भाषेत अर्थ सांगायचा झाला तर 'कटकटी बाई'.. एखादी नको असणारी बाई आपल्यासमोर आली की आपण म्हणतो आली ही बयो.. पण ही बयो तर सर्वांनाच हवीहवीशी वाटते कारण अपार प्रेम तिच्यात भरलंय तशीच ती खूप मायाळू सुद्धा आहे आणि तिला ज्या पद्धतीने श्रुजा प्रभुदेसाई यांनी साकारलं आहे त्यामुळेच ही "बयो" संपूर्ण नाटकात भाव खाऊन जाते. तसेच नानासाहेब नावाच्या हिमालयासोबत उजेडात तसेच अंधारात सुद्धा त्यांची साथ न सोडणारी बयो अर्थातच या अवाढव्य आणि भव्य अशा हिमालयाची सावली!

मला हे नाटक प्रचंड आवडलं आणि ज्यांनी पाहिलं नसेल त्यांना मी विनंती करतो की त्यांनी हे नाटक जरूर बघा.. हे नाटक पाहिल्यानंतर मला सुचलेल्या काही ओळी शब्दबद्ध केल्या आहेत..




कधी कुटुंबाला जपण्यासाठी झाली ही माऊली।
कधी नव-याविरोधात जाऊन बनली आवली।।
सामाजिक जबाबदारी व कुटुंबाच्या मध्ये उभी ठाकली।
आयुष्यात अनेक खस्ता खाऊनही कुणापुढे नाही वाकली।।
कुटुंबवत्सलता व ममता यामुळे ती सर्वांनाच भावली।
अभेद्य अशा हिमालयाची तितकीच कणखर पण मऊ सावली।।

© आनंद लेले